Fotboll i Sverige
- Liam Borchers
- 30 mei
- 5 minuten om te lezen
‘Voetbal in Zweden.’ Zweden heeft onder het grote publiek niet echt een reputatie als voetballand zoals Italië, Argentinië of Turkije dat hebben. Aan de ene kant komt dat omdat het voetbal in de Noordse landen zich anders ontwikkelde dan in West- en Centraal Europa, maar ook omdat Zweden gewoon geen clubs heeft die met de wereldtop mee kunnen doen. Toch is Zweden een daverend interessant voetballand. Dankzij een bijzonder speelschema, een stokoude voetbalcultuur en een verrassend hoog aantal topclubs is het een goed idee om de geschiedenis van het Zweedse voetbal te bestuderen.
Foto's: Idrottsplats.se
Voordat ik het Zweedse voetbal induik, kan ik het niet laten om een paar woorden vuil te maken aan de regionale samenstelling van Zweden, die van groot belang is om de Zweedse cultuur - en daarmee de voetbalcultuur - te begrijpen. Zweden bestaat uit 25 historische provincies die, zoals in veel andere landen, geen administratieve functie hebben, maar voor veel Zweden wel een belangrijk aspect van hun identiteit is. Deze provincies worden traditioneel verdeeld over de drie landsdelen: Götaland in het zuiden, Norrland in het noorden en Svealand ertussenin. Deze Sveriges landsdelar worden vaak gebruikt om het land grofweg te verdelen en worden daarom vaak genoemd in de Zweedse media.
Dat gezegd hebbende, de indeling van Zweden heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van het Zweedse voetbal. Aan de eerste grote competitie, de Svenska Mästerskapet, deden alleen teams uit Stockholm en Göteborg mee. Tot 1925 werd het winnende team van deze competitie gekroond tot landskampioen, en toen daarin een verandering werd doorgevoerd was Örgyrte IS met elf titels de absolute koning van het Zweedse voetbal. Öis, zoals de club ook wel genoemd wordt, nam deel aan de eerste voetbalwedstrijd in Zweden in 1887 en wordt gezien als de eerste Zweedse topclub. Örgyrte komt overigens uit Göteborg en kent daarom een sterke rivaliteit met IFK Göteborg. Sterker nog: Örgyrte-IFK is de meest gespeelde wedstrijd in het Zweedse voetbal en een editie daarvan behaalde in 1959 het hoogste aantal toeschouwers ooit in Zweden. De laatste jaren speelt Örgyrte echter op het Zweedse tweede niveau.
Jaren twintig
In de jaren twintig kwam er een einde aan de Svenska Mästerskapet, omdat de teams uit Stockholm graag een nationale competitie wilden oprichten. Tot nu toe was de hoogste voetbalcompetitie alleen weggelegd voor de teams uit een select groepje steden, maar daar kwam verandering in met de creatie van de Allsvenskan, die nog steeds de hoogste competitie in Zweden is.
Ondanks dat de Allsvenskan bedoeld was voor heel Zweden, mochten de teams uit Norrland en Gotland, het grootste eiland ten oosten van het Zweedse vasteland, niet meedoen in deze divisie. Pas in de loop der jaren werden de uitnodigingen aan de meest afgelegen voetbalclubs verstuurd, ondanks de vroege pogingen van de overheid om door het hele land het voetbal te stimuleren. Deze vertraging heeft natuurlijk te maken met de hoge kosten, verbonden aan de wekelijkse reizen over land en zee. Zo werd het pas tijdens de professionalisering van het Zweedse voetbal echt makkelijk om wedstrijden te spelen tegen clubs uit het hele land. Deze professionalisering kwam trouwens relatief traag op gang, een patroon dat in alle Noordse landen te zien was. In Zweden professionaliseerde het voetbal pas in 1967, in Denemarken in 1985, en in Noorwegen kwam dat proces pas in de jaren negentig op gang.
Jaren dertig
Laten we teruggaan naar het begin van de Allsvenskan. Al vanaf het begin kende de competitie veel aanzien en vanaf de jaren dertig werd de kampioen van de Allsvenskan ook gekroond tot landskampioen. De eerste landskampioen van dit nieuwe tijdperk was AIK, samen met Djurgårdens IF een van de twee grote clubs uit Stockholm. Beide clubs zijn opgericht in 1891 en daarom wordt hun rivaliteit - volgens velen de hevigste rivaliteit in Scandinavië - ook wel de Tvillingderbyt genoemd, oftewel de ‘Tweelingderby’. Djurgårdens staat bekend als de club van de hoge middenklasse en heeft de meeste fans in het rijke Östermalm-district in het centrum van Stockholm. AIK wordt daarentegen geassocieerd met de noordelijke en westelijke delen van de stad en kent traditioneel fans in alle bevolkingslagen. Is er ook een ‘arbeidersclub’? Jazeker. Dit label, geliefd onder de schrijvers over voetbalcultuur, wordt in Stockholm geplakt aan Hammarby, dat uit het zuiden van de hoofdstad komt, Södermalm om precies te zijn. Ondanks dat Hammarby een minder succesvolle club is dan AIK of Djurgårdens, is de groen-witte club verantwoordelijk voor de introductie van de stadionliederen in Zweden, beïnvloed door de Engelsen. Kortom, Stockholm is een van de belangrijkste voetbalsteden van Scandinavië.
Jaren veertig en vijftig
In de jaren vijftig was het Zweedse voetbal al veel populairder dan eerder en besloten de clubs om het makkelijker te maken om wedstrijden op verschillende momenten van de dag af te werken. Een van de meest ingrijpende manieren om het voetbal toegankelijker te maken was door het normale schema van het voetbalseizoen een half jaar later te beginnen. In plaats van een seizoen van de herfst tot de lente, waar de meeste andere Europese landen voor kiezen, hanteert Zweden sinds 1959 een schema dat begint in de lente, doorgaat in de zomer en klaar is in de herfst. Voor de duidelijkheid: Stockholm telt in november slechts acht zonuren per dag.
Jaren zestig en zeventig
In de jaren zestig ontwikkelde het Zweedse voetbal zich gestaag, maar in de jaren zeventig kwam dit in een stroomversnelling. Voor het eerst werd het normaal om spelers uit andere landen aan te trekken, wat leidde tot globalisering van de Allsvenskan. En in deze stroomversnelling stak één team met kop en schouders boven de rest uit: Malmö FF. Malmö is opgericht in 1910 en is de meest succesvolle club uit de Zweedse voetbalgeschiedenis en de recordkampioen van de Allsvenskan. De jaren zeventig vormden het glorietijdperk van di blåe, die onder de Engelsman Bob Houghton vijf landskampioenschappen op rij wonnen en zich in 1979 plaatsten voor de Europacup I-finale, waarmee het nog steeds het enige team uit de Noordse landen is dat dit heeft bewerkstelligd. Deze finale ging echter verloren tegen Nottingham Forest. Sindsdien is Scandinavië nooit meer zó dicht bij Europese glorie gekomen.
Jaren tachtig tot nu
Sinds de jaren zeventig lijkt het Zweedse voetbal veel meer dan tevoren op de voetbalculturen in de rest van Europa. Sinds een aantal decennia kent ook Zweden hooligans, zijn topclubs volledig op hun eigen commercialisering gaan focussen en is de Zweedse manier van voetballen - die draait om doordachte tactieken en fysieke kracht - vervaagd. Aan de andere kant is het Zweedse voetbal een afspiegeling gebleven van de Zweedse samenleving en een manier om de regionale identiteiten te leren kennen. Bovendien is Zweden nog steeds een van de weinige voetballanden met een speelschema van maart tot november. Al komt daar misschien verandering in. Er klinken steeds meer geluiden om de Allsvenskan en Superettan, het tweede niveau, gelijk te zetten aan de Europese norm, om de integratie van het Zweedse voetbal in Europees verband te bevorderen. We moeten echter nog maar zien of dat ervan komt. De Zweden hechten namelijk veel waarde aan de manier waarop zij de dingen doen, van Göteborg tot Gotland en van Stockholm tot Norrland.
