Tijdens het Qatar-WK deden de FIFA en het organiserend comité de aandacht voor rechteloze stadionbouwers af als ‘politiek’ of neo-kolonialisme. Op het dragen van de ‘One Love-band’ stond een gele kaart. Alleen Duitsland protesteerde zichtbaar tegen deze beknotting van de meningsvrijheid. Maar de teamfoto waarop de spelers een hand voor hun mond hielden staat niet op zichzelf.
Illustratie: TRIK
Sportsponsoring geeft invloed en aanzien. Helemaal het binnenhalen van een WK-voetbal. Het bracht de strijd om de hegemonie in de Arabische regio een impuls. Qatar (Paris Saint-Germain), de Verenigde Arabische Emiraten (Manchester City) en Saudi-Arabië (Newcastle United) bieden tegen elkaar op. Met name in Frankrijk en Engeland werd aan staatseigendom van voetbalclubs weinig in de weg gelegd. Het dient de eigenaren als sportswashing; het naar de buitenwereld verdoezelen van onrecht.
Met hun diepe zakken kunnen staten bovendien de Financial Fair Play-regels naar hun hand zetten. Bijvoorbeeld door rechtszaken vanwege regelschendingen eindeloos procedureel te rekken. Of door mindere spelers bij hun Europese topclubs tot een transfer te verleiden naar een club in hun thuiscompetitie, en zo FFP-ruimte te creëren om nog meer topspelers aan te trekken. Het oprukkende fenomeen ‘Multi-Club ownership’ maakt het mogelijk. Een woordvoerder van Football Supporters Europe ziet er ‘de grootste bedreiging voor het voetbal’ in.
Qatar Airways
Staatseigendom voor clubs gaf in Engeland tot voor kort hooguit ongemak. Newcastle-trainer Eddy Howe liet het zien na een match tegen Chelsea vorig jaar maart. Vragen over de 81 executies die zijn Saudische baas een dag eerder liet uitvoeren, ging hij zichtbaar ongemakkelijk uit de weg. Zelfs het thema ‘staatseigendom’ lijkt onder trainers taboe. Liverpools Jürgen Klopp is de uitzondering. Niet toevallig een Duitser.
Bij de CL-wedstrijd die Bayern München op 11 april in City’s Etihad-stadium afwerkte, rolde hun aanhang een spandoek uit met ‘Glazers, Sjeikh Mansour, all autocrats out! Football belongs to the people.’ City-supporters hoor je daar niet over. Het kan worden gezien als uiting van de breed gewortelde supportersbeleving en voetbalcultuur in Duitsland. Worteling die bovendien via regelgeving bescherming ondervindt. Zo voorziet het Duitse eigendomsmodel in een gouden minderheidsaandeel, dat zaken als logo en clubkleuren behoedt voor eigenaren met al te exotische ideeën. Daarnaast zijn supporters/clubleden aandeelhouder, en aldus stemgerechtigd. Bayern-supporters benutten het door bij te dragen aan het succesvolle verzet tegen verlenging van de sponsorconnectie met Qatar Airways (tot 30 juni jl. € 25 miljoen per seizoen, naar opgave van omroep ARD).
De Bundesliga is onder de grote Europese competities een belangrijke dam tegen sportswashing. De hoogste Duitse rechter bevestigde deze zomer de juridische houdbaarheid van de ‘50 + 1-regel’. Die verhindert uitverkoop van de volledige zeggenschap van een club aan één eigenaar, particulier of staat. TSG Hoffenheim van SAP technologies-founder Dietmar Hopp en de bedrijvenclubs Bayer Leverkusen en Vfl Wolfsburg zijn de uitzonderingen. Deze blijven erkend, maar de wens tot uitbreiding van deze categorie werd afgewezen.
EK 2024
De Duitsers bieden met hun aanpak van het Europees Kampioenschap volgend jaar uitgesproken tegenwicht aan de FIFA. Een regeringswoordvoerder stelt dat het land als ‘een kosmopolitische gastheer [wil] laten zien hoe belangrijk waarden als vrijheid, diversiteit, teamgeest, tolerantie en respect voor ons zijn’.
Toernooidirecteur Philipp Lahm tegen de Sportschau: ‘Het EK 2024 moet precies het tegenovergestelde zijn van de laatste toernooien. Bij de WK’s in Qatar en Rusland werd de sport door de verkeerde mensen gebruikt voor hun respectievelijke doeleinden. Het ging vooral om macht en zelfexpressie. Nu moet EURO 2024 een groot feest worden, een feest van samenkomen. Dit toernooi moet Europa versterken na de crisisjaren die we allemaal achter ons hebben en waarin we nog steeds vastzitten. Helaas zijn we getuige van een aanval van Rusland op Oekraïne. We hebben momenteel veel problemen en uitdagingen te overwinnen als gevolg van klimaatverandering, de nasleep van de pandemie en de economische situatie. Een gemeenschapservaring is bijzonder belangrijk - hier in Duitsland, in het hart van Europa. Het is een geweldige kans voor ons om te laten zien hoe we werkelijk zijn en hoe we samen willen leven in Europa.’
Dit artikel verscheen eerder in Panenka Magazine 32